Kış Soğuğunda Doğaya Çıkmak
Kış mevsiminde, hele bir de doğada iseniz, en önemli kaygınız “Ya üşürsem” olur. Peki kışın Doğada Giyim nasıl olmalı?
Neler giymeliyiz, ne kadar yedek almalıyız? Kaz tüyü nedir? Teknik ceket nedir?
Cevapları Malzeme Adamı’mız Güntaç Gürsoy yanıtlıyor:
Kış Şartlarında Doğada Giyim
Öncelikle belirtmek isterim ki ben bir dağcıyım. Dolayısıyla ekstrem yükseklikler beraberinde ekstrem hava şartları getiriyor. Bizim bu hava şartlarından minimum etkilenmemiz için giyim elementlerinin tüm detaylarına hakim olmamız ve seçimlerimizi bilinçli yapmamız gerekiyor. Bu yazıda verilecek bilgiler oldukça profesyonel olup, kulüp dağcılık eğitimlerinde de malzeme eğitimi verdiğimde hazırladığım notlarımdan derlenmiştir. Ancak yazı temel olarak giyim mantığını anlattığından dolayı, sadece dağcılara değil, hobi olarak trekking / kampçılık yapan ve hatta soğuk şehir ortamında düzgün giyinmeyi öğrenmek isteyenler için de oldukça faydalı olacaktır.
Başlıyoruz: Soğukta Doğada Nasıl Giyinmeliyiz?
Doğada giyim nasıl olmalı’nın cevabını aslında basitçe vermek istersem: “Lahana gibi” derim 🙂
Lahana bildiğiniz üzere katmanlıdır. Biz “lahana gibi” deriz, ingilizce kullanımında ise “Dress like an onion” yani “soğan gibi” şeklinde geçer.
Her iki kullanımda da temelde yatan mantık aynıdır:
Tek bir kalın katman yerine, birden çok katman kullanarak ve bunları doğru şartlarda doğru kombinleyerek giyinilmelidir.
Özellikle kış soğuğunda, doğada gezi, hiking, trekking veya kamp faaliyetine çıkarken temelde 3 katlı bir giyim sistemi kurmamız gerekiyor.
Birinci (İç) Katman; İçlik
Olmazsa olmazımız! İçliklerin piyasada satılan farklı çeşitleri ve markaları [sociallocker]olduğu gibi, kaliteleri de oldukça farklılık göstermektedir.
Ekstrem soğukluklar haricinde, yürüyüş yaparken çoğunlukla ince bir içlik ile yürüyebilirsiniz. Hareketinizden kaynaklanan ısı, sizi büyük çoğunlukla sıcak tutmaya yetecektir. Tabi burada ne kadar süre boyunca ne kadarlık bir soğuğa maruz kalacağınız da önem teşkil etmektedir.
Eğer kamplı bir faaliyet planladıysanız ve karlı, soğuk ortamlarda konaklayacaksanız, mutlaka yanınızda kaliteli bir yedek içliğiniz de olmalıdır.
İçliklerin ana üretim malzemeleri: Merino yünü, bambu ve sentetiktir.
Çok detaya girmeden kısaca özetlemek gerekirse;
- En iyi malzeme aslında bambudur, ancak seri üretimi yapılan ve kanıtlanmış bir model henüz yoktur.
- Merino yünü bambudan sonra en iyi sonuç veren içliktir. Yün diyince aklınıza kaşıntı yapan eski içlikler gelmesin, teknolojinin gelişmesiyle beraber buna çoktan çözüm buldular. Hem kaşındırmıyor, hem koku tutmuyor, hem de en iyi ısı izolasyonunu sağlıyor. Negatif tarafı: Biraz pahalı.
- Sentetik en orta halli çözümümüz. Merino yünü koku ve ısı izolasyonunda 100 puan alırsa, kaliteli sentetikler 80 civarı alacaktır. Fiyatlar ise çok daha uygun haliyle.
İçlik alt ve üst olmak üzere iki parça olarak satılmaktadır. Benim tavsiyem; içliklerinizi altlı üstlü olacak şekilde en iyi kalitede almanız.
Çok yaygın olmasa da, yarım fermuarlı modelleri bulabilirseniz tercihinizi mutlaka bu yönde kullanın. Yoğun yürüyüşler sırasında, yoğun hareketten sonra bir anda çadıra veya korunaklı sıcak bir yere girdiğinizde, karda ilerlerken güneş çıktığında, vb durumlarda bu fermuarı açarak serinleyebilirsiniz. Bu fermuarın eksikliği, sadece yaşadığınızda anlayabileceğiniz türden bir ızdırap 🙂
İçlik konusunda deneyimlediğim ve önerebileceğim (hatta tek geçeceğim) marka “Millet” olacak. Hem doğada hem de şehirde giyebilirsiniz.
Havada lapa lapa kar varken, insanlar oradan oraya titreyerek koşuştururken, yüzünüzdeki hafif gülümsemeyle sıcak sıcak etrafı izlemek gibisi yok 🙂
İkini (Ara) Katman; Polar
Outdoor ürünleri satan mağazalarda ve hatta artık birçok giyim mağazasında türlü kalitelerde polar satılmaktadır.
Polar aslında bir kumaştır. Bu sebeple 15 liraya da 1500 liraya da polar satılınca insanın kafası doğal olarak karışıyor. Biz yazının bundan sonrasında da kafa karıştırmamak için “Polar” demeye devam edelim.
Polarda en önemli olan; vücut tarafından üretilen ısının içeride kalmasını sağlarken, aynı zamanda iç katmanımız olan içlikten atılan teri, emmeden dışarı aktarabilme özelliğidir. Bunun için de özellikle koltuk altı bölgelerinde, bu işlemi kolayca yapabilmesini sağlayan, aşağıdaki resimdeki örnekte olduğu gibi gözenekler bulunmalıdır.
Yürürken ısınan vücudunuz sıcaklığı dengeleyebilmek için ter üretir. Bu terin üzerinizde kalmaması, kıyafetiniz tarafından emilmemesi gerekir. Bu oldukça önemlidir, çünkü terleyen vücudunuz teri dışarı atamazsa, soğukta durduğunuzda veya rüzgar yediğinizde, normalinden çok daha fazla üşüyerek etkilenmenize sebep olacaktır. Bu durumda faaliyetinizi iptal etmek zorunda bile kalabilirsiniz.
Şehir hayatı için nispeten kısa tüylü orta halli bir polar idare etse de, doğa şartlarında maruz kalacağınız rüzgar gibi elementlere hazırlıklı olabilmek için, daha uzun tüylü ve kaliteli polar seçimleri yapmalısınız.
“İlle de öneri ver!” insanları için gelsin: Yukarıda da resmi bulunan, Türkiye’de satın alabileceğiniz en iyi polar: The North Face Radium
Ancak bu kadar para ayırmak istemezseniz de yine buraya tıklayarak diğer modelleri inceleyebilirsiniz. Poları en iyi North Face ve Millet üretiyor.
Üçüncü (Dış) Katman; Teknik Ceket & Kaz Tüyü Mont
İç katman ve ara katman ile vücudumuzun ürettiği ısıyı koruduk, üretilen teri uzaklaştırdık. Sırada “element” diye tabir ettiğimiz rüzgar, kar, yağmurdan korunma var. İşte burada dış katman devreye giriyor. Hareket edip etmemenize, havanın yağışlı olup olmamasına göre ya teknik ceket ya da kaz tüyü mont kullanıyoruz. Doğada giyim; ortam şartlarına adapte olmak ve buna göre seçimler yapmak demektir. Özetle Doğada Giyim = Adaptasyon
Yağışlı havalarda ve/veya hareket halindeyken teknik ceket kullanıyoruz. Elementlerle direkt olarak temasta olacak olan katman bu olduğu için mutlaka Goretex membranlı olmalıdır. Goretex membranı hakkında daha detaylı bir yazı hazırlıyoruz. O yazı hazır olana kadar şimdilik kabaca; teri atan, nefes alan ancak su geçirmeyen bir katman olduğunu bilmeniz yeterli. Teknik ceketlerin birçoğunun koltuk altı kısmında havalandırma amaçlı çok uzun fermuarlar bulunur. Bunlar sayesinde, eğer hareket halinde sıcaklarsanız, bu fermuarları açarak hem teri uzaklaştırmaya yardımcı olmuş olursunuz, hem de serinlersiniz.
Dünyanın en kaliteli teknik ceketlerini ARC’TERYX, Outdoor Reasearch, Patagonia, RAB gibi markalar üretiyor olmalarına rağmen Türkiye’de isimleri pek bilinmez ve nedense distribütörlükleri bulunmuyor. Aslında bu markaların sadece teknik ceketleri değil, tüm diğer giyim eşyaları ve aksesuarları dünyada oldukça fazla rağbet görür. Özellikle Patagonia markası, dağcılıkla ilgili çok kaliteli, hafif, estetik ve zeka dolu ürünler üretmekte. Umarız ileride bu yazıyı okuyanlar bu markaların kendi konsept mağazalarını AVM’lerde görebiliyor olurlar. İsmini kullanmak istemediğim bazı vasat markaların bile, bir şekilde isim yapıp böyle mağazalar açtıklarını görüyorum ve üzülüyorum.
Konumuza dönersek 🙂 Bu kaliteli markaları yurtdışından getirtmek veya gittiğinizde almak haricinde ulaşamayacağınızı varsayarsak, yine de Türkiye’de alabileceğiniz kaliteli birçok marka var. Örnekleri buraya tıklayarak inceleyebilirsiniz. Başlıca markalar North Face ve Millet yine değişmiyor.
Özellikle dağcılık yapacaksanız veya yoğun hareketli aktivite yapacaksanız, hafif ve üst model ürünlere bakın.
Daha yumuşak koşullar için ise bütçenize uygun olan herhangi bir dış katman seçebilirsiniz.
Kendinden katmanlı olanları önermiyorum. Zira siz zaten bu katmanlamayı baştan yapacaksınız. İhtiyacınız olmadığında teknik ceketi çıkartabileceğiniz için, 3 in 1 gibi katmanlıları almayın derim.
Pantolon
Pantolon olarak ise; genelde soft shell olarak tabir edilen daha yumuşak sentetik kumaşlı modeller yürüyüşlerde çok işinize yarar. Ben hem dağlarda, hem kaya tırmanışlarında, hem trekkinglerde, hem de şehirde Millet markalı bir soft shell kullanıyorum. Çok memnunum. kış kamplarında içlikle beraber giydiğimde kesinlikle üşümüyorum.
Eğer çok fazla yağışlı, tırmanışlı, oturmalı kalkmalı, yani özetle sürtünme yaşanabilecek faaliyet yapacaksanız, o halde hard shell olarak geçen daha sert ve dolgulu kumaşlı pantolonlardan edinmeniz gerek. Yağış olması durumunda yine Goretex membranlı bir pantolon kullanıyor olmanız sizi kuru tutacaktır. Ne demiştik? Doğada Giyim = Adaptasyon
Pantolonlarda yine tercihim değişmez ikilim North Face ve Millet olmasına rağmen, yerli gururumuz High Mountain ürünlerini de çok beğeniyorum. Hem fiyat uygunluğu hem de kalitesi çok iyi bence. Buraya tıklayarak inceleyebilirsiniz.
Kaz Tüyü Mont
Hava yağışlı olmadığında, yoğun hareket etmediğinizde ve soğuk havada yürüyüşe mola verdiğinizde Kaz Tüyü monta geçiş yapıyoruz.
Kaz tüyü son yıllarda çok popüler oldu. Haliyle kafaları karıştıran türlü pazarlama hileleri çıktı, kaz tüyü adı altında ne olduğu belirsiz tüylerle dolu türlü türlü montları ucuza üretip pahalıya sattılar. İnsanlar da çok araştırmadıkları için her puf görünen şişme montu kaz tüyü sandı, sentetik dolgulu ürünleri de kaz tüyü montların yanında sergileyerek, fiyat algısıyla oynayıp insanlara satıp durdular. Aslında kaz tüyü bir çok etik tartışmayı da beraberinde getiriyor. Bu tüylerin zavallı hayvanlardan işkence çektire çektire yolunduğu videolar ortalarda dolaşıyor.
İşte bu yoğun tepki yaratan ve yaratmaya devam eden durum yüzünden itibarlarını düşünen North Face gibi markalar, son yıllarda kaz tüyüne alternatif olabilecek, ancak izolasyon yeteneği üst düzey olan sentetik dolgulara yönelmeye başladılar. Bu sentetik dolguları henüz denememiş olsam da, genel olarak olumlu dönüşler alındığını söyleyebilirim.
Konumuz gereği kaz tüyü üzerinden devam ediyorum:
Nedir bu kaz tüyü?
Aslında aşağıdaki resimde görüldüğü gibi bir tüydür. Bunların binlercesi bir araya geldiğinde, binlerce küçük hava odacığı oluşturur ve bu sayede çok yüksek oranda ısı izolasyonu sağlar.
Hava odacıklarının oluşması hayati önem taşır, eğer bu hava odacıkları baskı yapılarak ezilirse ve/veya ıslanırsa izolasyon yeteneğini kaybeder. Bu sebeple kaz tüyü montların üzerine başka bir katman giyilmesi mantık dışıdır, izolasyon yeteneğini bitirir. Bunu dağcılar arasında bile yapanları görüyorum ne yazık ki.
Kaz Tüyü Montlardaki Fill ne anlama gelir?
Montları incelediyseniz gözünüze çarpmıştır. Genellikle kollarında 600 – 700 – 800 gibi değerler görürsünüz. Çok ince detaya girmeden kabaca söylüyorum; 1 onz’luk tüyün kapladığı hacim, bir montun (ya da uyku tulumunun) fill değerini verir. Aşağıdaki resim güzel açıklıyor. Daha fazla hava odacığı = daha fazla ısı izolasyonu.
Peki siz hangi fill değerini seçeceksiniz?
Eğer çok çok soğuk bir şehirde değilseniz, çok uzun süreler boyunca soğuğa maruz kalmıyorsanız, 550-600 Fill değerindeki montlar işinizi görecektir.
Eğer doğada vakit geçirecekseniz, ve nispeten daha soğuk bir şehirde uzun süre soğuğa maruz kalacaksanız 650-750 bandı uygun olacak.
Eğer kış kampı yapacaksanız, yüksek irtifa dağcılığı veya kış tırmanışları yapacaksanız, ekstrem soğuklar için 800 ve üzeri Fill seçiminiz olmalı. Özellikle 850 ve 900 fill neredeyse hiç bulunamıyor diyebilirim. Bende 900 Fill bir North Face mont var ama gerçekten aylarca peşinden koşup uzun uğraşlar sonucu alabilmiştim.
Kaz tüyü mont alacaksanız mutlaka şapkalı olsun.
[/sociallocker]Kışın doğaya çıkarken nasıl giyinmeliyiz, doğada giyim nasıl olmalı sorularına istediğiniz cevapları bulduğunuzu umuyorum. Bu yazının devamı olarak bir başka yazı daha yazacağım, o yazıda da çoraplar, ayakkabılar, eldivenler gibi daha ince detaylara gireceğiz.
Karda kışta dahi doğaya çıkmaktan korkmayın, sık sık gezin dolaşın, göreceksiniz ki daha sessiz ve oksijeni bol ortamlar sizleri daha rahatlatacak.
Malzeme Adamı
Güntaç Gürsoy
